Niet invullen voor een ander. Want irritant. Vinden kinderen ook.

Tegen mij zegt hij niets, maar tegen de juf praat hij wel over zijn overleden papa.

Pijnlijk en normaal tegelijk.
Kinderen hebben niet altijd zin om met hun ouders te praten over hoe ze zich voelen.

Mees (8 jaar) is 3 maanden geleden zijn vader verloren. Onverwachts aan een hartstilstand. Mees zijn moeder Tanja komt bij mij, omdat ze zich afvraagt of het wel normaal is dat Mees helemaal niet wil praten over zijn vader.

Ik merk dat het woord 'normaal' vaak valt in ons eerste gesprek. Dit herken ik bij veel ouders die in een deze situatie zitten. Ze hebben allemaal behoefte om te weten wat normaal rouwgedrag is van hun kind.

"Het zou zo fijn zijn als ik in het hoofd van Mees kan kruipen. Ik heb gewoon geen idee wat hij denkt en hoe hij zich voelt." Ik snap dat Tanja dit denkt. Je voelt je machteloos. Iedere poging om er samen over te praten, mislukt. Je vraagt je af wat de impact op langere termijn op je kind is.

En dan komt Tanja op school om met de juf te praten hoe het nu gaat. De juf vertelt dat Mees regelmatig praat over zijn papa. En dat hij best goed kan aangeven als hij verdrietig is.

Een gemixt gevoel van trots en verbazing voelt Tanja, zegt ze. Trots dat haar jochie er wel over praat op school. Maar ook verbazing dat hij dit wel op school doet en thuis niet. Ze is emotioneel en vraag zich af wat zij niet goed doet.

Kinderen zijn van nature hele loyale wezens. Kinderen die een ouder moeten missen, zijn extra loyaal naar de overgebleven ouder. Wat er vaak gebeurt, is dat ze deze ouder willen ontzien. Die heeft het immers al zwaar genoeg. Ze houden hun verdriet en emoties voor zichzelf, of uiten dit buiten het gezin. Bijvoorbeeld op school.

Dat is soms pijnlijk, in dit geval voor Tanja. Maar ook normaal en iets waar ze samen met Mees doorheen gaat.

We ronden af door te kijken wat Tanja kan doen om Mees (onbewust) toestemming te geven om zijn emoties ook bij haar te uiten. Daar heb je namelijk invloed op als ouder. Mijn ervaring is dat kinderen dan vanzelf voelen dat ze ook thuis zich kunnen laten gaan.

Wil je meer weten hoe je als ouder dit kunt doen? Stuur me dan gerust een privébericht.

Lieve groet,
Hanne

Kinderen weten niet hoe je van iemand afscheid neemt en hoe iemand missen 'werkt'. 

Kijktip. Vanavond start seizoen 10 van Over mijn lijk.

Elk seizoen praat Tim Hofman met vijf jonge mensen die ongeneeslijk ziek zijn. Wat elkaar verbindt, is dat ze alles uit de laatste fase van hun leven proberen te halen.

Elke keer weer valt het me op hoe open de deelnemers praten over de dood.

Er zijn geen vragen die niet gesteld mogen worden.
Er zijn geen onderwerpen die vermeden worden.
Er zijn geen emoties die verzacht moeten worden.

Angst, boosheid, verdriet. Alles mag er zijn.

Kinderen zijn ook zo. Die zijn van nature goed in praten over de dood. Het is vaak de omgeving die het onderwerp zwaarder en meer beladen maakt.

Daarom is dit programma zo ontzettend bijzonder. Je kijkt mee hoe Tim Hofman met elke deelnemer kwetsbaar, dapper en open praat over leven en dood.

Kijktip dus.

Het nieuwe seizoen van ‘Over mijn Lijk’ is vanaf 9 januari 2024 elke dinsdag om 21.40 uur te zien bij BNNVARA op NPO 1.

Een vraag die veel ouders bezighoudt als ze afscheid nemen van een dierbare en hun kinderen meegaan naar de uitvaart.

Vanuit mijn expertise als rouwcoach een aantal overwegingen om mee te nemen in dit besluit:

Juist doen:
- Jonge kinderen begrijpen niet het definitieve karakter van de dood. Dit heeft te maken met de groei en ontwikkeling van de hersenen. Door met eigen ogen te zien dat iemand dood is, help je ze om het definitieve karakter van de dood langzaam te begrijpen.
- Kinderen hebben net als volwassenen behoefte om afscheid van iemand te nemen. Een laatste kus of knuffel te geven en te zien hoe iemand erbij ligt. Dit kan heel spannend en emotioneel zijn, maar dat kun je goed ondervangen door te praten over wat ze gaan zien en hoe ze zich kunnen voelen op zo'n moment.
- Je kunt dit moment niet over doen. Kinderen zijn niet in staat om het belang van dit moment te duiden. Pas op volwassen leeftijd komt de realisatie hoe belangrijk een laatste keer is dat je iemand kon zien.

Wanneer niet:
- Als een kind heel stellig aangeeft niet te willen kijken, kun je niet anders dan dit te respecteren. Een kind dwingen om te kijken is geen goed idee. Praat samen rustig over de reden dat een kind niet wil kijken. Is hij bang hoe iemand eruit ziet? Is hij bang om heel emotioneel te worden?
- Als een lichaam dusdanig verminkt is door het overlijden dat een uitvaartbegeleider afraadt om te kijken. Vraag in zo'n geval of er andere mogelijkheden zijn. Soms kun je wel iemands handen samen bekijken en vasthouden om toch nog dat laatste moment samen te creëren.

Mijn advies aan ouders is om wel samen met hun kind te kijken.

Een goede voorbereiding is hierbij wel cruciaal. Uitleggen wat kinderen kunnen verwachten. Het liefst zo concreet mogelijk. Denk hierbij aan hoe iemands lichaam verandert (de kleur van de huid/lippen), de stijfheid van het lichaam, de ogen die gesloten zijn, maar ook wat je kunt voelen als je iemand ziet (verdriet, angst, of juist niets anders dan normaal).

Heb jij je kinderen wel of niet laten kijken in de kist? Hoe kijk je achteraf terug op dit besluit?

Laat het me weten in de comments.

Lieve groet, Hanne

Ik open de email van Jeanette. Een moeder van twee kinderen van 5 en 8 jaar. Haar moeder is ongeneeslijk ziek en het duurt niet lang meer nu schrijft ze. Haar vraag is eentje die ik wekelijks krijg van andere bezorgde ouders. 

Hard zijn is niet schadelijk voor kinderen. Het is juist duidelijk.

Onlangs had ik een gesprek met een moeder die zei: "soms ben ik zo hard voor mijn kinderen. Ik wind er gewoon geen doekjes om, ik vertel ze waar het op staat. Dat hun vader niet meer beter wordt en doodgaat". Ze verontschuldigde zich nog net niet.

Ik gaf haar een compliment.

Stilte.

Wat volgde was een mooi gesprek over hard zijn, de waarheid vertellen en ergens geen doekjes omheen winden.

Ik merk vaker dat ouders ontzettend balanceren tussen de waarheid vertellen over een ziekteproces, maar ook hun kids zoveel mogelijk willen beschermen voor dezelfde waarheid.

Een grotere tegenstelling dan dit bestaat haast niet.

Die tegenstelling maakt onzeker, want doe je het wel op de goede manier?

Een mooie tip van mij is om alle woorden waar je zelf aan negatieve lading aangeeft (zoals hard zijn) te vervangen door het woord duidelijk.

Je bent niet hard. Je bent duidelijk.
Je windt ergens geen doekjes om heen. Je bent duidelijk.
Je vertelt de waarheid. Je bent duidelijk.

En dat is nou precies waar alle kinderen die in deze situatie zitten, heel veel behoefte aan hebben. Duidelijkheid.

Ga zo door dus.

Lieve groet,
Hanne

Hoe afscheid nemen van kleine dingen in het leven een grote spiegel is voor…

Fijne vakantie! Dat zeg je toch niet tegen een jongen (7) dat 8 maanden geleden zijn moeder verloren is?