Straffen en belonen. Effectief of ouderwets?!

Belonen en straffen, er werden letterlijk boeken vol over geschreven. Voor de een is het een heilig middel en bij de andere gaan de nekharen overeind staan. Straffen en belonen komt in elk gezin voor. Het is het meest gebruikte middel in de opvoeding. Bewust of onbewust. Thuis en op school. Ik denk dat iedereen wel een voorbeeld kan opnoemen uit zijn eigen jeugd. Bijvoorbeeld een time-out op de gang thuis of na blijven op school. Maar is dit nou wat wij tegenwoordig willen met onze kinderen?! Ik ben erachter gekomen dat er meer tegen is dan voor. En dat geeft stof tot nadenken.

Belonen en straffen gebeurt in vrijwel bijna alle gezinnen. Een time-out als het gedrag van je kind even ontoelaatbaar is of een beloning als je kind iets heel goed heeft gedaan. Want dat beloon en strafsysteem zorgt voor snel resultaat. Wellicht een schrik effect op je kind. Het vermijdt de discussie. Het leert kinderen wellicht grenzen. Dit werkt wel alleen als je consequent bent en als beide ouders dezelfde regels hebben. Onderzoekers zeggen dat straffen op zich niet erg is, als dit niet té heftig en té vaak is en je uitlegt waarom je het kind straf geeft.

*Dit zijn de feiten, of je het er mee eens bent of niet, het zijn alleen de feiten. Met dit artikel zeg ik absoluut niet wat goed of fout is. Ook is dit artikel niet oordelend bedoelt naar opvoedingen die juist wel of niet straffen en belonen toepassen.

Maar past deze wijze van opvoeding nog in het hedendaagse beeld van opvoeding? Is het achterhaald? Want immers zitten er ook een hele hoop nadelen aan het straffen en belonen systeem.

Het staat vast dat belonen beter werkt als straffen. Maar té veel belonen heeft ook zijn nadelen. Kinderen kunnen zogezegd ‘beloningsverslaafd’ worden. Dat wil zeggen dat ze een beloning voor goed gedrag normaal gaan vinden en dit dan ook verwachten bij ‘normale’ gedragingen. Zo zegt ook Amerikaans auteur en docent Alfie Kohn. Kohn is bekend om zijn onderzoek naar onder meer het ouderschap, onderwijs en gedragswetenschappen. Zijn kritieken zijn wereldwijd bekent over het onderwijs, ouderschap en de (Amerikaanse) maatschappij. Kohn wordt ook wel gezien als leidend figuur in het progressieve onderwijs.

Kohn stelt onder meer ook dat (te) veel belonen en een overmaat van complimenten lijdt tot een ondermijning in het zelfvertrouwen en motivatie. Ook hij stelt dat er een beloningsverslaving kan optreden bij een overmaat van complimenten. Het is voor een kind ook goed om te weten dat dat ook al doet hij iets ‘fout’ dat deze niet een per se slecht is.

Hoewel straffen op korte-termijneffect lijkt te hebben is dit op langer termijn wel degelijk schadelijk kan zijn. Het kán zo zijn dat kinderen last krijgen van een slechter zelfbeeld, minder sociale vaardigheden ontwikkelen, minder veilig gehecht raken, minder presteren op school en op latere leeftijd gewetenlozer zijn. Door je kind váák te straffen voelt de wereld minder veilig voor een kind.

Kohn pleit voor onvoorwaardelijk ouderschap. Dit houdt in het kort in dat je de nadruk legt op wie je kind is, in plaats van wat het doet. En daarbij ook kritisch naar je zelf durven kijken als ouders.

Volgens Kohn heeft het geen zin om een kind een time out te geven. Een voorbeeld; Een jongetje slaat een van zijn broers of zusjes. Jij als ouders accepteert dit niet, zet het kind op de trap. Wij als ouders denken dat dat het kind dan zal na denken over hetgeen wat hij gedaan heeft. Volgens de Amerikaan is dit niet het geval. Hij is vooral boos op zijn ouders en het kind dat hij geslagen heeft. Hij is boos over het leed dat hém is aangedaan. Dat is natuurlijk niet het uitgangspunt van de time-out.

Ook stelt Kohn dat straffen niets oplost op langer termijn. Want door te straffen zie je de emoties erachter niet. Waarom doet je kind zo? Waarom is je kind (bijvoorbeeld) dwars? Is het moe?! Wil het (als het wat ouder is) ruimte voor zichzelf? Wil het kind aandacht? Doormiddel van praten kom je erachter wat er dan dwars zit bij je kind. Door de emoties van je kind serieus te nemen en samen een oplossing te zoeken na het ‘probleem’ leert het kind om rekening te houden. Doordat jij als ouder ook rekening houdt met de emoties van je kind.

De meeste ouders voeden hun kind voorwaardelijk op. Maar ook als ouders groei je. Zelfs al doe je het al prima al ouders. Net zoals je kind groeit, groei jij ook als ouder. In de druk en stress van het dagelijks leven zijn wij gauw geneigd om terug te vallen naar oude gewoontes. Want immers duurt het een tijdje voor wij onszelf iets nieuws hebben aangeleerd. Veel ouders vallen dus in de drukte van het dagelijks leven terug in bijvoorbeeld middelen als chantage (als je nou niet meewerkt dan gaan we straks niet naar oma) en dreigen met straf. Maar dit willen wij ouders uiteindelijk niet. Het ondermijnd de relatie die wij graag zouden willen met onze kinderen en de wensen die wij voor onze kinderen hebben. Want iedere ouder wil immers dat de band met onze kinderen goed is, dat ze uitgroeien tot kritisch weldenkende volwassen, die empathisch zijn en vooral gelukkig.

Volgens Kohn leren wij dit onze kinderen niet aan door ze te leren gehoorzamen. Maar we moeten ze leren omgaan met sociaal gedrag. Wij proberen over het algemeen met truckjes probleemgedrag te manipuleren. Uiteindelijk, zo stelt Kohn, sta je aan het eind van de rit met legen handen, de relatie is op de langer termijn beschadigd en kán het beeld bij het kind oproepen dat diegene die macht hebben over anderen bepalen.

Maar wat dan?! Er wordt een vals dilemma gesteld. Ben je de ouders die alles toe laat en goed vindt of de super stengen ouders. Maar er is ook nog een ander perspectief, eentje waar veel ouders misschien aan moeten wennen, maar misschien toch wel het proberen waard is. Het samenwerken met je kind, betrokkenheid. Dit in plaats van goed gedrag af te dwingen.

Kohn stelt dat het een misvatting is dat onvoorwaardelijk ouderschap een grenzeloze opvoeding is. Onvoorwaardelijke ouderschap biedt wel wat uitdagingen. Het vergt ook te kijken naar jezelf als ouders. Kritisch te kijken bij de keuzes die je maakt. Het gedrag van je kind anders te gaan bekijken. Want als een kind je uittest kan je dit ook zien als; hou je nog van mij als ik de grens over ga. Door te straffen, stelt Kohn, gooi je de deur dicht. En bevestigt je angst van je kind. Jouw liefde verliezen. Kijk als ouders ook of de vraag die je bij kind neerlegt realistisch is. Kun je bijvoorbeeld van een jong kind verwachten dat deze lang stil blijft zitten aan tafel? Om een kind mee te laten bewegen in jou richting is het van belang om samen te werken. Samen komen tot het doel.

Al met al is er van alles te vertellen en te vinden van deze theorieën. Zijn er vast nog wel meer voor en tegen argumenten te stellen. Maar het geeft in ieder geval stof tot nadenken.

Hoe kijk jij tegen het straffen en belonen aan?!

Bedankt voor het lezen!

Liefs,

Jamie-Lee

Bronnen: anababa.nl jmouders.nl mensensamenleving.nl