Ja maar, wat a-als praten e-even niet ll..laat maar

Als kind vond ik Cassis en (kinder)Cola heerlijk op kinderfeestjes, oh en koekjes. Alleen eindigde ik vaak met een beker ranja en een snoepje. Geen straf natuurlijk, dus echt een probleem maakte ik er niet van. Het had niks te maken met allergieën of het simpelweg niet aanwezig zijn van Cassis en koekjes. Waar het dan wel mee te maken had? In de tijd die ik nodig had om het woord Cassis uit te spreken kon je met gemak een fles leesgeschenken in de bekertjes van andere kinderen en van de schaal met koekjes zou weinig over zijn tegen de tijd dat ik de laatste 'e' uit had gesproken. Oorzaak? Ik stotterde. 

Gelukkig vonden we na jaren logopedie een oplossing in een intensief maar kortdurend traject dat mij uiteindelijk volledig van het gehaper af heeft geholpen. Op een korte vastloper na wanneer ik heel erg moe ben, wordt ik niet meer met het fenomeen stotteren geconfronteerd. Tot voor kort toch in ieder geval. De laatste tijd zie (of eigenlijk 'hoor') ik steeds meer mensen die er 'last van hebben', waaronder ook kinderen.

Tot mijn verbazing zie ik dat mijn kinderen er niet op reageren als een ander kindje niet lekker uit z'n woorden komt. Ze luisteren ernaar als naar ieder ander en zijn er totaal niet mee bezig. Nog een paar jaar en dan is dat waarschijnlijk anders. Kinderen zeggen nu eenmaal wat in ze op komt en als dat is "goh, wat praat jij raar" dan wordt dat ook precies zo uitgesproken. Zonder te willen kwetsen of plagen, maar omdat het ze simpelweg opvalt. Voor het andere kindje kan het wel kwetsend zijn. "Ik praat raar" is wat hij of zij wijzer is geworden. Het is ook wat ik als kind te weten ben gekomen.

En dan volgen al snel de adviezen en goedbedoelde hulppogingen van de volwassenen. Nu ik er daar zelf één van ben weet ik hoe groot de verleiding is. De verleiding om een half uitgesproken zin af te maken. Om iets van medelijden in je blik te leggen tijdens het luisteren. Op dat moment besef ik mij dat de meeste ouders die zelf altijd vloeiend hebben kunnen spreken, waarschijnlijk geen idee hebben hoe hier mee om te gaan en varen op die hiervoor beschreven intuïtie. Als voormalig stotterend kind wil ik die ouders hier toch een paar tips in geven.

Om te beginnen: stotteren houdt in principe niet vanzelf op (wonderen uitgezonderd). Het is geen kwestie van 'als je maar genoeg praat, gaat het wel over'. Hoe goed de leraren op de basisschool het ook bedoelden om mij juist méér leesbeurten te geven, hoe beroerder ik mij voelde. Ze wisten het toch? Moest ik het nu echt nog een keer demonstreren en mijn klasgenoten eraan herinneren? Laat de stotteraars maar praten wanneer ze willen, maar neem wél de tijd als ze willen praten. En ja, het kan je overkomen dat je een koffiepauze besteed aan achteraf een onzinnig verhaal, maar dat een stotteraar misschien wat minder vaak praat, wil niet zeggen dat het praten beperkt wordt tot zinnigheden. Zinnen afmaken is heel aanlokkelijk en gebeurt vaak met de beste bedoelingen, maar houd er rekening mee dat een kind voor 'the easy way out' kiest en instemmend knikt bij jouw versie van de zin, terwijl het origineel een hele andere strekking en inhoud had ("ik wil zo graag dat we naar h-h-h-h..." kan zowel eindigen in "huis gaan" als "het park gaan", maar heeft toch een heel ander gevolg). Geduld bewaren werkt voor beide uiteindelijk het beste.

Verder blinken stotteraars uit in kennis van synoniemen. Koekjes worden biscuitjes, opa en oma krijgen koosnaampjes, de speeltuin is bij die grote zandbak, vriendjes zijn maatjes enzovoort enzovoort. Gelukkig zijn er voor de favoriete kindersnack twee namen gekozen waarvan er over het algemeen altijd wel één uitgesproken kan worden; friet of patat (en anders kom je altijd nog weg met 'gefrituurde aardappels', staat nog slim ook). Maar zeker de jonge stotteraar kiest bij gebrek aan een passend synoniem nog wel eens een andere optie. En zit zo dus van zijn ranja te sippen, terwijl Cassis de eigenlijke voorkeur was. Heb je te maken met een kindje dat niet goed uit zijn woorden komt? Probeer er dan niet klakkeloos vanuit te gaan dat wat hij of zij zegt te willen ook precies de wens is. Heb je twee alternatieven voor het drinken bijvoorbeeld? Laat alle kinderen dan aanwijzen wat ze willen, of laat het zelf inschenken.

Verder zal je misschien wel gaan merken dat een kindje dat stottert op feestjes of andere groepsactiviteiten opvallend vaak last heeft van zijn keel en dus 'even niet zo goed kan praten'. Gek genoeg gebeurt dit vooral op momenten dat er cadeautjes met gedichten uitgedeeld worden, er toneelstukjes op de planning staan of er gezellig samen hardop gelezen wordt. Dit is niet het moment om de medicijnkast open te trekken. Met die keelpijn zal het wel meevallen, maar dat wil niet zeggen dat "dat niet uitmaakt en er gewoon meegedaan kan worden, want het is zo gezellig". Het is waarschijnlijker dat het kindje in kwestie zich niet er niet prettig bij voelt om te spreken op dat moment. En daar kan het heel veel redenen voor hebben (schaamte zal redelijk bovenaan het lijstje staan). Feit is dat opgelegde tekst een veel groter issue is dan uitspreken van eigen gedachten. Forceren is op zo een moment niet de oplossing, hoe zeker je er ook van bent dat niemand raar zal opkijken. Als de situatie gezellig bedoeld is, is deze het beste gezellig te houden door het kindje hierin rust te gunnen. "Je hoeft niet voor te lezen/voor te dragen". In geval van gedichtjes kan iemand anders deze misschien oplezen (het krijgen van een gedichtje is dan weer wel leuk uiteraard) en in een toneelstuk zijn ook rollen te bedenken zonder tekst.

Het is bijna een handleiding voor het stotterende kind geworden. Maar nu ik meer kinderen zie worstelen met iets waar ik mij uitgevochten heb, kan ik het niet laten om een helpende hand te bieden en dit is een eerste poging daartoe. Een kind met een gebroken arm laten we ook niet een potje basketballen, dus waarom zouden we het de stotteraars niet ook wat makkelijker maken.