En de eerste onvoldoende is binnen!

Met een glimlach kijk ik naar mijn dochter van 1,5 die ronddwarrelt bij ijn moeder thuis. Sinds kort heeft ze het spelletje "Verstoppertje met Nijntje" uitgevonden. Ze roept hard door de tuin "Nijntje... NIJNTJE!". Ze komt eens langs aan tafel en vraagt "Mama, Nijntje?" We lachen erom en helpen haar met zoeken. Zodra Nijntje gevonden is begint het spel weer van voren af aan. 

Onder het genot van een glaasje limonade vertelt mijn moeder: "Nou, je nichtje heeft haar eerste onvoldoende binnen hoor!" Ik kijk haar verbijsterd aan. Mijn nichtje is zes weken jonger dan mijn dochtertje van 1,5... Op het kinderdagverblijf hadden ze haar "getest" op haar woordkennis en ze waren tot de conclusie gekomen dat mijn nichtje nog niet eens 10 woordjes kende. Een onvoldoende dus. En uiteraard reden tot zorg, dus moesten mijn broer en schoonzus op gesprek komen. Over haar onvoldoende. 

Ik ben sprakeloos. Naast verbijstering voeld ik boosheid opkomen. Hoe kunnen ze een kind van nog geen 1,5 jaar niet alleen in hokjes duwen maar aan een observatiemoment ook nog een beoordeling koppelen en dit vervolgens labelen! Iedereen weet toch dat jonge kinderen zich ontwikkelen in fases en sprongen maken in hun ontwikkeling? Iets wat een jong kind vandaag nog niet kan, kan zij morgen plots wel laten zien. Het ene kind ontwikkelt zich eerder op de taalkant, de andere op het gebied van motoriek. Er zijn zoveel verschillen dat je in deze leeftijd absoluut geen ijkpunten mag hanteren, in mijn opinie. 

Ik zie het vaker. Ik werk al jarenlang in het onderwijs. Ook daar worden toetsen vaak verkeerd ingezet. Het wordt gebruikt als meetinstrument, de resultaten worden gebruikt als "afrekenmiddel". Onbewust, vaak goed bedoeld. Maar het gebeurt wel. En de hele samenleving doet er aan mee. Iedereen hecht zoveel waarde aan die cijfers dat we dit systeem met elkaar in stand houden. Als er een onvoldoende gescoort wordt door een kind gaan de ouders op gesprek. De leerkracht moet verklaren hoe de onvoldoende tot stand komt. Er wordt vervolgens een verbetertraject bedacht, wat nauwlettend in de gaten wordt gehouden. En de volgende toets wordt gebruikt om te zien of het kind (sterke) verbetering laat zien. Er worden conclusies aan verbonden, zowel door leerkrachten als door ouders. "Met deze scores kan het kind straks niet naar het VWO". Er is daardoor zoveel aandacht voor de cijfers dat het kind vergeten wordt. 

Voor mij is een kind zoveel meer dan een cijfertje. En er is dus ook zoveel meer te observeren dan enkel de voortgang op bepaalde leergebieden als rekenen en taal. Wat dacht je van de mogelijkheid om je te concentreren, kunnen samenwerken, kunnen presenteren. Creatieve vakken zoals tekenen en handvaardigheid leren kinderen om buiten gebaande paden te denken. Je fantasie leren gebruiken is niet alleen leuk en hoort niet alleen bij kinderspel, het is ook nog eens zinvol op latere leeftijd. Het leert je om out-of-the-box te denken, een vaardigheid die later in vele vacatures gevraagd wordt. In perspectief kunnen tekenen geeft je ruimtelijk inzicht, een vaardigheid die niet alleen als architect van pas komt, maar bijvoorbeeld ook in planningen. Kunnen opkomen voor jezelf en kunnen samenwerken zijn misschien wel dé belangrijkste vaardigheden om later succesvol te kunnen worden in welke beroepsgroep dan ook. Want als jij niet weet samen te werken met collega's, in welk bedrijf ben jij dan écht van meerwaarde? 

Graag zie ik dat we voortaan anders naar toetsen gaan kijken. Het is een observatiemiddel, bedoelt om te kijken of de aangeboden lesstof is blijven hangen zodat je verder kunt met een volgend onderwerp of dat dit onderwerp nog meer aandacht behoeft. Of er wellicht gewisseld moet worden van leerstrategie als een onderwerp steeds maar niet blijft beklijven. We kunnen er lering uit trekken hoe we het kind beter kunnen begeleiden en aan kunnen sluiten bij de behoeftes van het kind, in plaats van het af te rekenen op gemaakte fouten. 

 En alsjeblieft, kinderdagverblijven, willen jullie NOOIT MEER met ouders zulke gesprekken voeren en jonge kinderen onvoldoendes geven? Je kunt hooguit aangeven dat een kind op bepaalde punten al een sprong heeft gemaakt en op andere punten die sprong nog moet gaan maken. Punt. Observeren is prima, maar koppel er geen waardeoordeel aan alsjeblieft. 

Met mijn dochter hebben we gelijk de proef op de som genomen. Hoeveel woordjes kent zij? Haalt zijEn mijn nichtje? Die werd die avond overspoeld met woordjes. "LEPEL, zeg maar LEPEL. Goed zo! AARDBEI, zeg maar..." En de ouders zijn weer gerustgesteld. Als zij in een avondje vijf nieuwe woordjes kan leren, dan komt het vast wel goed. Ooit... ;-)