Het is oké

Wat is rouw hard en zwaar. Wat is het moeilijk te accepteren wat het verlies van een dierbare met zich meebrengt. Naast het onmetelijke, intense verdriet is er de boosheid om het verlies van Jort en mama. Maar soms ook ongerichte, totaal irreële woede. Omdat ik wat uit m’n handen laat vallen, iets ben vergeten mee te nemen uit de supermarkt of wanneer ik m’n hoofd stoot aan een kastdeurtje dat ik zelf liet openstaan. Is er de vermoeidheid die er soms voor zorgt dat ik tegen het middaguur compleet uitgeput ben en niets meer kan. De jaloezie, wanneer ik dochters zie die nog wel Moederdag kunnen vieren met hun moeder, die met hun zorgen bij hun moeder terecht kunnen, en met haar kunnen lachen en huilen. Of de jaloezie wanneer ik een mama zie met haar zoontje van 3, bijna 4. Die leeftijd dat ze verveeld raken, dat ze zo toe zijn aan school. Zoals ik Jort af en toe zo helder voor me zie, dat het bijna echt is. Mijn geheugen dat zo lek is, dat ik alles moet opschrijven omdat ik anders niets onthoud. Dat ik kaartjes vergeet te sturen naar mensen, gewoon omdat ik verjaardagen of andere mijlpalen niet meer kan onthouden. Dat ik slecht uit mijn woorden kan komen, me niet goed kan concentreren, het schrijven dat veel langer duurt. Dat ik het vertrouwen in mezelf voor een groot deel kwijt ben, dat ik moeite heb te vertrouwen op mensen om me heen. Dat mijn hart een paar slagen overslaat bij elk telefoontje dat ik krijg. Bang voor meer slecht nieuws. Eigenschappen waarop ik trots was, die mij definieerden, die ik belangrijk vind. Die ik nu in meer of mindere mate kwijt ben, of die me in ieder geval veel meer moeite kosten.

Elementen die ervoor zorgen dat ik mezelf niet meer herken, die me tot de conclusie laten komen dat ik veranderd ben. En dat ik er niet omheen kan, bijna vier jaar later, dat het misschien wel blijvend is. Ik ben niet meer de oude, en bijna vier jaar heb ik gewacht totdat dit over zou gaan. Niet het verdriet, dat dat zou blijven was me al snel duidelijk. Dat is ook niet erg, het verdriet is de keerzijde van de liefde die ik voel voor Jort en mama. Liefde die zijn adres is kwijtgeraakt. Maar al die andere emoties, veranderingen? Ik heb lang gewacht tot dat over zou gaan. Ik heb gewacht, omdat ik bijna vier jaar lang heb gedacht dat ik de enige was die daar last van had. Dat ik gewoon slecht ben in het verliezen van een dierbare. Dat het vanzelf goed zou komen, als ik m’n oude leven weer zou oppakken.

De laatste maanden komt daar verandering in. Lees ik meer en meer ervaringen van anderen die een dierbare hebben verloren. Ervaringen die enorme herkenning oproepen. Dat het niet gek is dat ik af en toe op het punt sta mama te appen, of haar een foto van de jongens wil toesturen. Dat ik een pagina in een boek soms drie keer opnieuw moet lezen om te begrijpen wat er staat. Dat ik in ongecontroleerd huilen uitbarst wanneer we met de auto langs het WKZ en het UMC rijden. Of dat ik in een voorbijganger met gele jas ineens m’n moeder denk te zien. Dat ik me soms wanhopig vastklamp aan de knuffel van Jort, omdat de leegte die hij achterliet op sommige momenten zo vreselijk pijn doet. Dat ik af en toe aan het eind van een slechte dag denk dat het niet erg zou zijn als ik de volgende dag niet meer wakker word. En dat dat niet hetzelfde is als dood willen. Maar dat sommige dagen zo zwaar zijn, zo vermoeiend, zo verdrietig, zo’n strijd, dat ik er van af wil zijn.

Hoe ik me voel is niet gek, het hoort erbij. Misschien tijdelijk, misschien ook wel blijvend. De realisatie dat het erbij hoort, dat veel mensen die rouwen deze gevoelens en veranderingen ervaren, is zo’n opluchting. Tegelijkertijd is het vreselijk triest dat ik daar pas na bijna vier jaar achter kom. Onze maatschappij is niet ingericht op het omgaan met verlies. Wij mensen willen oplossen, maar met zoiets groots als het verliezen van een dierbare is dat niet te doen. Dat valt niet op te lossen. Het enige wat je kunt doen is het ondergaan, en soms gewoon de dag maar proberen door te komen. Stap voor stap, dag na dag. En als omgeving van iemand die rouwt: er zijn, dat is voldoende. Alleen aanhoren, niet met oplossingen komen. Gewoon luisteren en er zijn.

Blijkbaar is er nog onvoldoende aandacht voor rouw en de kenmerken van rouw. Of heb ik op de verkeerde plekken gezocht? Hopelijk kan ik op deze manier ook anderen die een verlies meemaken laten weten dat alles wat je voelt normaal is. Niets is abnormaal; het enige dat abnormaal is, is dat je dierbare er niet meer is. Dat je daardoor niet meer de oude bent, dat je compleet verandert en dat er allerlei emoties door je heen razen -wellicht voorgoed- is niet meer dan normaal in een abnormale situatie. Ik begrijp je, het is oké om je niet oké te voelen.