De dood en kinderen

Afgelopen zaterdag was de crematie van mijn lieve opa van 91 jaar. Als volwassen weet je dat dit bij het leven hoort. Maar voor mijn meiden 9, 6 en 3 jaar was dit de eerste keer dat ze afscheid moesten nemen van een opa. Vorige jaar wel afscheid genomen van onze hond Bluf die bijna 15 jaar was. Bij een mens lijkt het veel op elkaar, maar is het toch net even anders.

Mijn opa was 3 weken geleden gevallen en op de een of andere manier is het toen snel achteruit gegaan. Elsa is de oudste en vroeg regelmatig hoe het was met opa. Ik vertelde ook dat het niet goed ging en dat opa waarschijnlijk niet beter werd. Elsa haar reactie was gelijk de emotie huilen en verdriet, Feliz haar reactie was:

‘Ja, maar hij is toch ook heel oud’.

En Laure keek me aan en ging verder waar ze mee bezig was.

Het ziektebed ging naar de volgende fase ‘palliatieve sedatie’, als volwassen is dit al heftig moment dat je met de persoon niet zelf meer kan communiceren of kan aanraken, de troost is dan denk ik, dat je weet dat ze rust krijgen en geen pijn meer hebben. De meiden verteld dat opa nu slaapt en daardoor geen pijn meer.

Ik woon zelf in Utrecht, ik kom uit Limburg en dan merk je dat dan de afstand toch net iets te ver is, om even langs te gaan voor een kopje thee. Een maaltijd te brengen of langs mijn oma te gaan. Ik belde 2 keer per dag met mijn moeder. Mijn vader is in 2006 overleden en zo’n ziektebed brengt weer veel herinneren mee.

Toen mijn moeder belde om te vertellen dat mijn opa was overleden, precies op zijn huwelijksdag met oma, al 66 jaar getrouwd. Dat je dan op deze feestelijke dag, je laatste adem uitblaast. Dat had niemand kunnen bedenken 66 jaar geleden dat ‘de dood, ons scheidt’ zo zou eindigen.

Toen mijn opa en oma 60 jaar getrouwd waren toen mocht ik een uitnodiging maken voor het jubileum, super mooie eer en met liefde gedaan.

Ik belde mijn man om het te vertellen en ondertussen liep naar het kinderdagverblijf om de jongste op te halen. Wetende dat ik thuis mocht vertellen, dat opa niet meer leeft. Ik vertelde het net voor het eten. Elsa haar reactie had ik verwacht, huilen omdat zij meer beseft dat de dood onomkeerbaar is. Feliz zat met haar hoofd in de tv, maar keek toch ineens naar mij van ‘ow is hij nu dan echt dood’.

Ik besprak tijdens het eten dat we voor mensen een afscheidsdienst doen een begrafenis of crematie. Het verschil weten ze, maar dat er een doodskist is zo groot als mensen zijn vonden ze dan wel weer fascinerend, dat dit bestond.

In die week zijn er regelmatig momenten geweest dat we herinneringen ophaalde van opa, ze vragen hadden of ik uitlegde wat er gebeurde. Ook door corona konden ze er zelf niet bij zijn, wat eigenlijk wel belangrijk is voor de beleving wat nu ‘dood’ nu is, er werd wel een ‘live stream’ gedaan.

Als ontwerper heb ik gelijk de ontwerpen gedrukt die had voor een condoleance kaart. Even mijn hoofd leegmaken en lekker drukken. Op insta kan je een filmpje zien.

Bij Elsa merkte ik het meest dat ze interesse had wat dit nou is, Feliz vraagt wel eens wat, maar haar gedachte is vaak ‘hij was al heel oud’. Laure kon ineens aan tafel vertellen.

Voor mijn opa heb ik het bidprentje mogen ontwerpen. Elsa vroeg was dit was en waarom. Uitgelegd en dat ik ook een brief had geschreven voor opa, die ik ging vertellen op de crematie. Haar vragen waarom en vind ik dat dan niet spannend, ben ik niet bang dat ik dan ga huilen of dat andere mensen gaan huilen…

Haar vertelt dat dit verdriet anders voelt, dan toen mijn eigen vader overleed omdat hij veel jonger was. Dat opa veel ouder is en veel langer kon genieten van alle mooie momenten.

Toen de rouwkaart kwam, zag Elsa dit voor het eerst.

En las ze dit stukje zo voor:

Henny Knoop-Voets

Ben *kerk* Knoop

Ik schoot zo in de lach! Doordat ik zo lachte, begon Elsa te huilen, omdat ze dacht dat ik haar uitlachte. Uitgelegd dat dit helemaal niet zo is, dat het ‘kruis’ staat, dat deze persoon al overleden is. Zoals mijn vader en mijn peet oom. Zij horen er wel bij, maar leven niet meer.

Ze begreep het.

Ik appte dit ook aan mijn moeder, zij las het voor bij mijn oma en tantes, die schoten ook in de lach!

Met een lach en een traan kom je door zo’n week heen. Mijn opa heeft een mooi afscheid gehad, anders dan normaal in corona, maar wel heel liefdevol. De crematie staat op een stick en als ik een keer weer in Limburg ben, zet ik over. Elsa vroeg er wel om, wie weet laat ik haar de crematie nog wel een keer zien.

Hoe hebben jullie het aangepakt met de dood en kinderen?