Als samen eten helemaal niet gezellig is

Sam is nu bijna zes jaar en vanwege autisme wordt eten voor hem steeds ingewikkelder. Hij gaat steeds meer eisen stellen aan de omstandigheden. Zo heeft hij graag een vaste plek aan tafel. Blijkt het niet handig om de tafel op een andere plek in de woonkamer te zetten. Heeft hij zijn stoel graag niet te koud en niet te hard. En stoort hij zich aan drukke gesprekken tijdens het eten. Sam uit zich niet in woorden. Dat maakt het vreselijk lastig om te herleiden waarmee Sam het nu precies moeilijk heeft.

Geen verrassingen

Gaandeweg zijn we erachter gekomen dat voorspelbaarheid bij het avondeten voor Sam van groot belang is. Hij weet graag van tevoren of we aan tafel eten of dat hij op de bank mag eten. We hebben op zondag een paar keer pannenkoeken gegeten, dat kunnen we nu niet meer heel gemakkelijk veranderen in een zaterdag. In het weekend is hij gewend geraakt aan een rond broodje bij de lunch, een puntje gaat er bij hem dus niet meer in. Het helpt om tijdig aan te kondigen wanneer we aan tafel gaan, zodat Sam zich daarop kan instellen. Bijvoorbeeld met een kookwekkertje of door op de klok aan te wijzen waar de grote wijzer staat als het etenstijd is. Op de deur hangen sinds kort foto's van het avondeten, zodat hij precies weet wat hij kan verwachten.

Rust

Zo proberen we de mogelijke stressfactoren voor Sam tot een minimum te beperken. Maar ja, ik heb natuurlijk lang niet alles in de hand... We eten om 17 uur, zodat de kinderen niet al te moe aan tafel verschijnen. Daarmee houden we de kans op ontploffingen kleiner, maar voorkomen doen we het niet. Aan het einde van de dag, zijn de hoofden nu eenmaal vol en de lontjes kort. Als een van de kinderen klaar is met eten, mag die daarom gelijk van tafel. Dat lijkt ongezellig en dat is het ook. Maar wachten totdat de anderen klaar zijn, brengt alleen maar onrust. 

Om het voor Sam nog ingewikkelder te maken, heeft hij geregeld uitgerekend tijdens het avondeten buikpijn. Sam houdt zijn ontlasting namelijk zo lang mogelijk op. Op doktersvoorschrift krijgt hij poeders die voorkomen dat hij obstipatie krijgt. De buikkrampen veroorzaakt hij zelf met zijn uitstelgedrag. Wisten we maar waarom hij het zo moeilijk vindt om naar de wc te gaan. Maar dat is net zo lastig te achterhalen als zijn redenen om niet te eten.

Eenzijdig

Er is maar weinig wat Sam lekker vindt. En wat hij vandaag nog het allerliefste eet, kan hij morgen pertinent niet meer willen. Momenteel eet Sam snoeptomaatjes (géén cherrytomaten of vleestomaten), kaas (geraspt, in de saus en als plak op brood), spaghetti, kiwi's, soepstengels, vla, zuigfruit (alleen rood fruit), filet americain, een bepaald soort chocoladekoekjes, pannenkoeken met poedersuiker, chips en pelpinda's. Dat is het. Toch maken de huisarts en de kinderarts zich geen zorgen omdat hij goed groeit en niet regelmatig ziek is. Ik maak me wél zorgen. In overleg met een kinderdiëtist die gespecialiseerd is in eetproblemen bij autisme, proberen we nu stap voor stap zijn eetgewoonten te verbeteren.

Ontdekkingstocht

Het is een heel gepuzzel. Want wat ligt er aan zijn probleem met eten ten grondslag? Ligt het aan de structuur van het eten? Aan de kleur? Aan de temperatuur? Een negatieve associatie? Wat gaat hem motiveren om te proeven van nieuwe dingen? Het is een kwestie van uitproberen. De druk moest er in ieder geval vanaf, dat veroorzaakt alleen maar meer spanning. Bij hem, maar zeker ook bij de rest van het gezin. Momenteel eten we 'gewoon' de dingen waarvan ik weet dat Sam die ook eet. Omdat Sam drie van de zeven avonden bij de naschoolse behandelgroep eet, kom ik daarmee weg zonder al te groot schuldgevoel. Spelenderwijs probeer ik ondertussen samen met Sam nieuw eten te 'verkennen'. Door samen te koken. Door een moestuintje aan te leggen. Samen boodschappen te doen.

Wat voor mij altijd een ontspannen en gezellige aangelegenheid was, is een zware opgave geworden. Alle spanning en verdriet die het avondeten bij Sam teweegbrengt, hebben - hoe je het ook wendt of keert - hun weerslag op de rest van het gezin. Vanavond hebben de kinderen op de bank een belegde boterham en fruit gekregen. Ik kijk uit naar mijn heerlijke lamskoteletten en vers gebakken frietjes die Frank straks uitserveert als de kids alle vier in bed liggen. Voor een goed gesprek zijn we allebei te moe. Netflix vult de stilte. Maar hoe saai dat in de ogen van de buitenwereld waarschijnlijk ook lijkt, voor mij zijn het kostbare momenten. Heerlijk om ontspannen te kunnen eten en  ongecompliceerd te genieten van wat er op mijn bord ligt. Wat een zalig gevoel om iets met smaak op te eten! Als ik later ongegeneerd uitbuik, voel ik mij tevreden en voldaan. Ik ben een bevoorrecht mens.