Waarom stress je onvruchtbaar maakt.

Een kilometers lange to-do lijst. Gedachten die jou zeggen dat je nooit zwanger wordt. Toch die hele reep chocolade naar binnen. Niet naar de yoga gaan, want je bent al zo moe. Een avondje Netflixen. Dat glas wijn voor het slapen gaan, want het slaapt zo lekker. Allemaal dingen die stress geven op jouw systeem. Maar hoe werkt dat systeem dan?

Om de invloed van deze acties of non-acties te plaatsen is het handig om te weten hoe de hormonale assen in het lijf werken. Er zijn er drie met elk een eigen taak, ritme en hormonen die er aan gekoppeld zijn. Ik leg je ze uit.

HPA-as

De HPA-as werkt samen met de bijnieren (kleine orgaantjes bovenop de nieren) en het hormoon cortisol. Wanneer de HPA-as in balans is word je ’s morgens wakker van een cortisolpiek (cortisol awakening response), is het level van cortisol overdag hoog en gaat het ’s avonds in ruste. De regulatie van cortisol vindt plaats door licht. Licht activeert de aanmaak van cortisol waardoor je ’s morgens wakker wordt en overdag een hoog cortisolniveau hebt. Niet alleen natuurlijk licht stimuleert de aanmaak van cortisol, kunstlicht heeft hetzelfde effect. 

Naast dat cortisol meewerkt in jouw slaap-waakritme, is het ook belangrijk bij stress. Bij elke situatie die stress oplevert, in je lijf of in je hoofd, reageert het zenuwstelsel. De eerste reactie is het produceren van noradrenaline en adrenaline om de stresssituatie zo snel als mogelijk tegen te kunnen gaan. Dit is de vecht of vlucht-reactie van je lijf en zet ontsteking aan om de boel zo snel als mogelijk weer aan kant te hebben. Even later wordt de HPA-as geactiveerd en komt het hormoon cortisol in werking. Dit wordt aangemaakt in de bijnieren. Cortisol brengt anti-ontstekingsstoffen op gang. Hierdoor kan de ontsteking uitgezet worden die veroorzaakt wordt door de vecht en vlucht-reactie en keert de rust weer terug in je systeem. De stresssituatie is overwonnen. 

HPT-as

De HPT-as werkt samen met de schildklier en de bijbehorende schildklierhormonen. Deze as is met name ’s nachts actief. Dan houdt de werking van de schildklier je warm. Overdag hebben je spieren deze taak. Wanneer de HPT-as in balans is werkt de aanmaak en regulering van schildklierhormoon als volgt: Wanneer je voldoende calorieën gegeten hebt, wordt het hormoon leptine geproduceerd in vetcellen. Dit hormoon geeft een seintje aan de hersenen dat er voldoende energie in het lichaam aanwezig is en dat er energie verbruikt mag gaan worden. De stofwisseling mag omhoog. De stofwisseling wordt door de schildklierhormonen gereguleerd. Dus wanneer leptine het seintje aan de hersenen heeft gegeven dat de stofwisseling omhoog mag, worden de schildklierhormonen op gang gebracht. Eerst komt TSH vrij. TSH is een stof dat de schildklier een teken geeft om de hormonen T3 en T4 aan te gaan maken. Deze hormonen moeten in de juiste verhouding aangemaakt worden om de werking van de schildklier te kunnen garanderen. 

HPG-as

De HPG-as werkt samen met de geslachtsklieren en de bijbehorende geslachtshormonen. Bij mannen gaat het om de zaadballen samen met het hormoon testosteron. Bij vrouwen gaat het om de eierstokken en de hormonen oestrogeen en progesteron. Wanneer de HPG-as in balans is, is deze met name ’s nachts actief en werkt de regulering van de geslachtshormonen als volgt: In het brein geeft de hypothalamus een seintje aan de hypofyse dat het luteïneserend hormoon (LH) en follikel stimulerend hormoon (FSH) aan mag maken. Deze hormonen zorgen er bij vrouwen voor de productie van progesteron en oestrogeen omhoog gaat. Als het niveau van oestrogeen en progesteron op peil is, neemt de productie af. Dit wordt negatieve feedback genoemd en wordt volledig door het systeem zelf geregeld. 

Oké, en nu?

Het stresshormoon cortisol en de geslachtshormonen oestrogeen en progesteron hebben allemaal een zelfde bouwstof nodig. Deze bouwstof is cholesterol. Nu is het zo dat de aanmaak van het hormoon cortisol altijd voorrang heeft op de aanmaak van de geslachtshormonen. Wanneer jouw lijf constant stress heeft te verwerken, blijft er daardoor geen bouwstof over om geslachtshormonen aan te maken en in te zetten in de gebieden waar dat helpend is. Op deze manier brengt stress jouw systeem uit balans met onvruchtbaarheid, menstruatieklachten en een laag libido tot gevolg.

Wat kan ik onthouden?

Alles wat je op een dag doet helpt je systeem beter te functioneren of breekt haar af. Het is belangrijk om te weten dat stress altijd voorrang heeft om op te lossen, omdat dat volgens jouw systeem gaat over leven en dood.

Wat kan ik doen?

Bedenk elke dag wat jij vandaag kunt doen om de stress op je systeem te verminderen. Al is het maar één bewuste ademhaling. Kies wat jij vandaag kunt doen om jouw systeem meer te ontspannen en daardoor je vruchtbaarheid kunt verhogen.