Opzet of onmacht?

Wanneer valt een incident onder kindermishandeling? Wat betekent het zwaar beladen woord 'kindermishandeling' nu eigenlijk? Kindermishandeling is elke vorm van mishandeling die voor een kind bedreigend of gewelddadig is. Dus niet alleen lichamelijk geweld, maar ook bijvoorbeeld emotionele mishandeling of verwaarlozing vallen eronder.

Dit is over het algemeen een zeer breed begrip... Ook voor ons als artsen en verpleegkundigen - wij varen vaak op feiten of een onderbuik gevoel. Dan kunnen wij een zogeheten Veilig thuis melding maken (wij horen het eerst aan de ouders te melden dat deze veilig thuis melding gemaakt gaat worden) en dan is het aan de instanties om hier een duidelijk beeld van te krijgen met eventuele te nemen acties. Wij begrijpen ook heel goed de impact die zo'n melding op een gezin kan hebben.. Van wat ik heb meegemaakt (ik kan hierin alleen spreken vanuit de situaties die ik heb gezien), wordt deze melding daarom niet zomaar gedaan vanuit het ziekenhuis.

Zo ook bij de net gescheiden en zichtbaar vermoeide moeder die ik die avond op de Spoedeisende hulp had met haar kindje van 5 maanden i.v.m. braken en diarree. Hoe ik weet dat ze net gescheiden was? Ze praatte non stop telefonisch hierover.. Zeer luid en emotioneel, met alle verwensingen naar vaders kant die je kon bedenken. Tussendoor vroeg ze mij even snel om een flesje te maken voor haar kindje, en ik kreeg de fles en poederdoosjes in m'n handen gedrukt. Bij het vullen van de fles wist ik even niet goed wat ik zag: de fles was van binnen zo bruin van de aanslag, dat de nummers niet meer te lezen waren op de fles zelf. In de drinkspeen en de rand hiervan zat duidelijk geurende schimmel, en de bakjes met poeder waren een vermenging met vermoedelijk kattenharen... 

Voordat we de fles en bakjes grondig hebben schoongemaakt, zijn er foto's voor de kinderarts gemaakt. Met het beeld dat moeder gedurende verblijf bij ons liet zien (geen aandacht voor haar kind, kindje rolde bijna van de brancard af - collega ving hem net op, zichtbaar vermoeid en geagiteerd) waren we allemaal bezorgd dat dit kindje thuis niet de zorg kreeg die het verdiende. MAAR.. Is dit mishandeling? Of zou het niet ook gewoon helpen als we deze overduidelijk overbelaste moeder even tijdelijk zouden kunnen ondersteunen? In overleg met de kinderarts zijn moeder en kind voor dat weekend opgenomen - niet omdat het kindje aan het uitdrogen was door het braken en de diarree, maar om moeder te observeren, wat zorg over te nemen en voor te lichten over goede hygiëne bij haar eerste kindje. 

Bij lichamelijke verwaarlozing komen ouders of opvoeders langdurig onvoldoende tegemoet aan de lichamelijke basisbehoeften van het kind zoals eten, drinken, kleding en dak boven het hoofd. Het kind krijgt niet de verzorging waar het gezien de leeftijd behoefte aan en recht op heeft. In 31 procent van de geregistreerde gevallen van kindermishandeling, in de Nationale prevalentiestudie mishandeling in 2023, ging het om lichamelijke verwaarlozing.

Ouders of opvoeders geven het kind bijvoorbeeld structureel te weinig, slechte of onregelmatige voeding. Er wordt ook gesproken van verwaarlozing als ouders het kind niet adequaat kleden, bijvoorbeeld in vuile kleren laten rondlopen of in de winter nog in een T-shirtje buiten laten lopen. Het kan ook zijn dat ouders het kind onvoldoende beschermen, bijvoorbeeld tegen kou of gevaren. Ook het ontzeggen van noodzakelijke medische zorg is een vorm van verwaarlozing.

Bij ernstige lichamelijke verwaarlozing loopt het welzijn of de ontwikkeling van het kind gevaar. Onvoldoende toezicht kan bijvoorbeeld maken dat een kind binnen- of buitenshuis een ongeluk krijgt. Denk aan een peuter die een kop hete thee over zich heen trekt zonder dat ouders in de buurt zijn om toezicht te houden.

Bij jonge kinderen kan lichamelijke verwaarlozing ook tot gedragsverandering leiden. Het kind huilt snel, is snel geprikkeld, moeilijk te kalmeren of juist apathisch, maakt weinig oogcontact en reageert niet adequaat op menselijke stemmen en gezichten. Verder is er kans op een vertraagde ontwikkeling van de psychomotoriek en de spraak. Bij oudere kinderen kan het ook sociale gevolgen hebben, bijvoorbeeld doordat klasgenoten hen buitensluiten als ze geregeld met vieze of stinkende kleren op school komen.

Lichamelijke verwaarlozing kan leiden tot zowel ondergewicht als overgewicht bij kinderen. Wanneer een kind onvoldoende of zeer slecht te eten krijgt, kan het ziek worden en een groei- en ontwikkelingsachterstand oplopen.

Deze moeder liet helaas dat weekend niet zien dat ze wilde veranderen in gedrag - ze is zelfs in een handgemeen met de vader van het kindje terecht gekomen, midden op de kinderafdeling... Inclusief scheldpartij, verwensingen met allerlei ziektes en gooien met spullen. Dit ging de kinderarts te ver en alle betrokkenen hadden volop twijfels over de veiligheid van dit kindje thuis. Er is hierop besloten om een veilig thuis melding te maken. Het verdere verloop is mij niet bekend..