12-02-2016: Bo’s crematie

Op vrijdag 12 februari 2016 moesten we om 12 uur klaar zijn om te vertrekken naar het crematorium waar om 13 uur de uitvaart zou zijn.

Omdat wij meteen al zo blij met de foto’s waren van Stichting Make a Memory en er al zoveel troost uit haalden, wilden we ook tijdens de uitvaart een fotograaf die alles zou vastleggen.

Dit was niet makkelijk te vinden! De fotografen die dit aanboden via internet, woonden aan de ander kant van het land en zou daardoor te duur worden om te laten komen. We vonden er een uit onze buurt en belden hem op. Hij (later N.) had nog nooit een uitvaart gefotografeerd en daarbij had hij op 12 februari al een andere afspraak staan waardoor hij ons niet kon helpen.

Onze zoektocht ging verder maar het leek niet te lukken.

Totdat we werden terug gebeld door N. en hij ons vertelde aangegrepen te zijn door ons verhaal, zijn andere afspraak had verzet en ons heel graag wilde helpen aan deze herinneringen.

In de week voorafgaand is N. bij ons langs geweest om kennis te maken en wensen over en weer uit te spreken. Hij vertelde wat hij mooi vond om vast te leggen in een foto en dat sloot weer precies aan op wat wij mooi vonden.

Op de dag van de uitvaart kwam N. eerst bij ons thuis fotograferen. Hij maakte de mooiste foto’s van Bo, tussen de vele bloemen en van de familie die zich had verzameld om het laatste moment met Bo samen te zijn. N. was er wel, maar hij deed het zo ontzettend goed dat we niet eens gemerkt hebben dat hij er was. Alle mooie momenten werden vast gelegd.

De tijd vloog natuurlijk voorbij en toen ik een sigaret stond te roken had ik een zinnetje uit een lied in mijn hoofd: “Stop de tijd”. Ik wist dat ik mij na mijn sigaret echt klaar moest gaan maken om Bo in haar kistje neer te leggen, deze te sluiten en haar uit ons huis te tillen op weg naar haar uitvaart.

Ik wilde er een moment van maken en zonder de mensen te waarschuwen heb ik het liedje van Marco Borsato met Stop de Tijd ontzettend hard aangezet. De tekst was zó toepasselijk op het moment dat anderen ervan schrokken maar het ook goed begrepen. Mijn vriend en ik kregen alle ruimte om met ons tweeën afscheid te nemen van Bo en haar klaar te maken om in haar kistje te leggen. Ondanks de vele tranen die op dat moment vloeiden, was het mooi.

Mijn vriend heeft mij moeten stimuleren om door te gaan in het proces, de tijd tikte gewoon door. Ik had eindeloos met haar in mijn armen kunnen blijven staan. De tijd compleet vergeten. Na de vele tranen ging ik terug naar mijn zombiemodus. Het viel mee om Bo in haar kistje te leggen. Dat kwam denk ik omdat ik wist dat het kistje tijdens de uitvaart weer open zou zijn en ik haar dus nog kon zien. Voordat we opnieuw de kist zouden sluiten, wist ik dat ik haar nog één laatste keer op zou tillen en zou knuffelen voor we haar definitief terug zouden leggen in haar kistje. Dit was niet besproken of afgesproken. Ik had dat zelf besloten en vond ook dat ik daar recht op had.

Samen met mijn vriend tilden we Bo in haar kistje het huis uit en legden we haar in de auto, waar het bloemstuk van ons en Bo’s grote broer absoluut bij moest. De rest van de bloemen werden verdeeld over de auto’s van familieleden die achter ons aan reden naar het crematorium.

Omdat ik te zwak was om Bo vanuit de auto naar het crematorium te tillen, deed mijn vriend dat. Ik ernaast met het bloemstuk van haar broer in mijn handen.

Aangekomen in het crematorium ben je eerst bezig met de voorbereidingen; waar komen welke bloemen te staan, waar gaan wij allemaal zitten, hoe ligt Bo erbij. Daarna nog wat drinken in de familiekamer voor de gasten zouden komen en de dienst zou beginnen.

Wij als familie liepen eerst naar binnen en gingen op de eerste rij zitten. Daarna hoor je dat de gasten wordt verzocht om stil te zijn en worden ze uitgenodigd om binnen te komen.

Omdat de hele uitvaart gefilmd werd, heb ik mij kunnen bedwingen om steeds achterom te kijken wie er binnen kwamen lopen en hoeveel mensen het waren. Met mijn blik op oneindig en mijn zombiemodus op de hoogste stand begon de dienst.

De begrafenisondernemer heeft iedereen welkom geheten en daarna het woord gegeven aan mijn vriend. Na het woordje een lied. Toen weer een woordje, van mijn schoonmoeder, moeder, broer en zusje. Tussendoor steeds muziek en een live gezongen lied van mijn toenmalige collega en toen was ineens een uur voorbij! Het had van mij nog langer kunnen duren. We waren nog lang niet klaar.

Mensen liepen langs, wierpen een blik op Bo, legden nog bloemen of knuffels neer en namen afscheid. Wij bleven achter, zoals we ook gestart waren. Met onze gezinnen.Met zijn twaalven in een halve cirkel om Bo heen namen overgroot oma, opa, de oma’s, ooms en tantes afscheid van Bo. En toen verlieten ook zij de zaal.Mijn vriend en ik bleven achter. Wij twee, de begrafenisondernemer en Bo.Zoals al eerder gezegd pakte ik Bo uit haar kist en hield haar tegen me aan. Alle ruimte kregen we hiervoor. Niemand joeg ons op en liet ons doen wat we deden.

Tijdens mijn zwangerschap had ik allang door dat Bo een eigenwijze dame zou zijn en waar hou je je aan vast als er niks anders meer is waar je je aan vast kunt houden. Naast de tranen was er ook een klein beetje ruimte voor een lach.Terwijl ik Bo op til uit haar kist en dicht tegen me aan houd, verliest Bo een beetje vocht en bloed uit haar neus. Dit was een keer eerder gebeurd in de week maar ik had niet bedacht dat dit nog op het laatste moment zou gebeuren. Pietlut als ik was, dit moest schoon. Bo moest er netjes uitzien. Ze moest comfortabel liggen dus een gebogen vinger of teen kon echt niet.

Nadat ik haar terug had gelegd in haar kistje ben ik een zakdoekje gaan halen om haar neus en gezicht nog een laatste keer schoon te maken. Ik zorg dat ze lekker ligt en haar aap dicht bij zich heeft die haar vast houdt en nooit meer los zal laten.

Samen doen we een stap naar achter, houden elkaar stevig vast en kijken met enorm veel trots naar onze mooie, dappere dochter. Onze strijder. Ons meisje.

Niet veel later lopen ook wij de zaal uit, naar de ontvangstruimte voor koffie en de condoleance.Dit hoofdstuk is voor mij uit en het boek dicht.