Intrusieve gedachten in het moederschap

Intrusieve gedachten, ook wel bekend als intrusies, zijn ongewenste, opdringerige gedachten of beelden die plotseling in de geest opkomen. Deze gedachten kunnen heel verontrustend zijn, vooral als ze te maken hebben met negatieve of zelfs angstaanjagende scenario’s. Voor moeders kunnen intrusies heel intens en beangstigend aanvoelen. Zo kunnen moeders bijvoorbeeld plotselinge gedachten ervaren over het verwonden van hun kind, of ze zien in hun gedachten een ongeluk gebeuren waarbij hun kind betrokken is. Het komt regelmatig voor dat deze gedachten gevoelens van schaamte, schuld of angst oproepen. Dit kan zorgen voor een negatieve spiraal waarin de moeder zichzelf bekritiseert of bang is dat deze gedachten iets zeggen over haar capaciteiten of haar liefde voor haar kind.

Als GZ-psycholoog kan ik gelukkig geruststellen dat intrusies niets ongewoons zijn en dat ze geen aanwijzing zijn van gevaarlijke impulsen of slechte intenties. Bijna iedereen krijgt wel eens met opdringerige gedachten te maken, en onderzoek toont aan dat met name ouders, en vooral moeders, hier vaak last van hebben. Zo'n 91% procent van de moeders geeft aan intrusieve gedachten te hebben ervaren. Dit heeft te maken met de intense verantwoordelijkheid die het ouderschap met zich meebrengt. Zodra een moeder zich bewust is van de kwetsbaarheid van haar kind en haar eigen verantwoordelijkheid voor de veiligheid en het welzijn van dit kind, kan het brein allerlei scenario’s creëren die met die angst te maken hebben. Dit zijn vaak overdreven, scenario’s die bedoeld zijn om de moeder alert te maken op mogelijke gevaren. Paradoxaal genoeg kunnen deze gedachten daardoor soms juist averechts werken en voor nog meer angst en spanning zorgen.

Veel moeders proberen intrusies actief te onderdrukken omdat ze zich schamen of schuldig voelen. Ze denken dat deze gedachten iets fundamenteels zeggen over hen als persoon. Maar juist door deze gedachten te onderdrukken, kunnen ze sterker worden. Intrusieve gedachten hebben namelijk de neiging om vaker op te duiken als we proberen ze weg te drukken, wat bekend staat als het “witte-beren-effect”: als je tegen jezelf zegt niet aan een witte beer te denken, wordt het juist moeilijker om er niet aan te denken. Hetzelfde geldt voor deze verontrustende gedachten.

Het is belangrijk om te weten dat intrusieve gedachten niets zeggen over je karakter of je werkelijke gevoelens. Deze gedachten zijn een product van het menselijke brein, dat nu eenmaal associatief werkt en snel reageert op angsten en nieuwe verantwoordelijkheden. Het zijn automatische hersenspinsels die geen enkele invloed hebben op je intenties of gedrag. In plaats van ze weg te drukken, kunnen moeders leren om intrusieve gedachten juist te accepteren als een onschuldig, maar vervelend bijproduct van hun hersenen.

Een effectieve manier om met intrusies om te gaan, is mindfulness. Mindfulness helpt om deze gedachten te observeren zonder erin mee te gaan of er een oordeel over te vellen. Als een gedachte opkomt, kan het nuttig zijn om deze simpelweg op te merken en weer los te laten zonder eraan vast te klampen of er betekenis aan toe te kennen. Door niet te reageren op deze gedachten, maar ze te zien als een ruis in de achtergrond, wordt het brein vaak minder getriggerd om deze gedachten opnieuw op te roepe

Voor sommige moeders zijn intrusieve gedachten echter zo intens dat ze het dagelijks leven verstoren. In dat geval kan het waardevol zijn om hulp te zoeken. Cognitieve gedragstherapie (CGT) is een bewezen effectieve therapievorm om met deze gedachten om te gaan. CGT helpt om gedachten te onderzoeken, te herstructureren en de irrationele angst eromheen te verminderen. Ook Acceptance and Commitment Therapy (ACT) kan helpen om op een nieuwe manier naar gedachten te kijken, door er afstand van te nemen en zich te richten op persoonlijke waarden en wat écht belangrijk is in het leven.

Kortom, intrusieve gedachten zijn normaal en maken geen enkele moeder minder liefdevol of zorgzaam. Het accepteren van deze gedachten, zonder oordeel en zonder actie, is vaak de eerste stap naar meer rust in het hoofd en meer vertrouwen in het moederschap. Mocht het echter zo zijn dat deze gedachten overweldigend worden, dan kan professionele hulp helpen om hier beter mee om te gaan.