Beeld: Anke van der Bor

Anke van der Bor

Pedagoog en Kindertolk

Het ouderschap houdt je een spiegel voor, zeggen ze. In wat je kind ‘van jou heeft’, kan je dat vaak gemakkelijk ook zo herkennen. Maar ook in dat wat je niet herkent, kan je kind je een spiegel voorhouden. Dat schuurt soms, en kan ook heel erg confronterend zijn.

‘Ik kan jou gewoon niet vertrouwen!’, hoor ik mezelf roepen. Mijn zoon kijkt me geschokt aan. Hij ziet het glashard ‘ja’ zeggen op de vraag of hij zijn tanden heeft gepoetst, terwijl dat niet zo is, als een ‘klein leugentje’, maar voor mij voelt het als een grote schending van ons onderlinge vertrouwen.

Al mijn redelijkheid, relativeringsvermogen en pedagogische skills zijn op slag verdwenen

Ik flap het eruit, maar ik voel eigenlijk meteen dat dit niet over hem gaat. Vooral als ik in zijn gezicht zie, dat hij totaal niet weet wat hij met de situatie aan moet.

Ik was vroeger erg gevoelig voor sfeer en onuitgesproken zaken als kind. Als ik in deze tijd kind was geweest, had ik waarschijnlijk als hooggevoelig bekend gestaan, maar dat kende men toen nog niet. Als er spanningen waren, in huis of de leraar zat niet lekker in zijn vel, dan pikte ik die onderstroom gelijk op. Maar als ik er naar vroeg, dan werd het weggewuifd, of dan ‘was dat niet iets waar kinderen zich mee moesten bemoeien’. Het maakte dat ik als kind niet meer goed wist waar ik nu eigenlijk op kon vertrouwen en ik ontwikkelde een sterke behoefte aan eerlijkheid.

Voor mij kwam eerlijkheid gelijk te staan met veiligheid. Dus roept het -volstrekt normale- gedrag van mijn jongste nu bij mij iets op. Niet omdat hij iets verkeerd doet, dergelijke grenzen opzoeken hoort erbij als tiener, maar omdat het blijkbaar iets triggert bij mij. Het raakt aan mijn gevoel van (on)veiligheid, vanuit vroeger.

Je kind weet je het hardst te raken

Als je als ouder denkt: ‘oh! wat doet mijn kind irritant’, dan is dat jouw beleving, die lang niet altijd door anderen gedeeld wordt. Maar het ráákt jou zo enorm. Kinderen zijn puur en nog enorm verbonden met wat er van binnen in jou als ouder leeft. Ook als je zelf het gevoel hebt dat je dat achter je gelaten had.

Je kind wijst je met zijn/haar gedrag feilloos op jouw verborgen pijn of overtuigingen die je als kind hebt ontwikkeld, maar je nu los mag laten. Juist omdat het je kind is, komt het zo dichtbij. Daar waar je zelf als kind onder hebt geleden (in mijn voorbeeld dus onveiligheid), daar wil je je kinderen kostte wat kost voor behoeden.

De overtuiging die ik vanuit mijn (kind)ervaringen in de opvoeding legde was: Eerlijkheid zorgt voor veiligheid. En zoals je in bovenstaand voorbeeld wel aanvoelt, creëerde ik met mijn enorme hang naar eerlijkheid en de daarmee gepaard gaande emoties, juist niet de veiligheid die ik zo graag wil.

Het verschil tussen wat we diep van binnen verlangen en wat we uiteindelijk (toch niet) doen, is voor kinderen niet verwarrend, maar glashelder. Juist daardoor houden ze ons met hun gedrag op zulke momenten een confronterende, maar waardevolle spiegel voor.

Dat kan trouwens ook liefdevol zijn. Kinderen spiegelen ook je humor, je zorgzaamheid, of andere kwaliteiten waar je je misschien niet zo van bewust bent. Maar soms voel je vooral wrijving, irritatie, frustratie, ongemak of machteloosheid.

Dan zit er een verhaal achter het gedrag

Als je kind heel boos wordt, of totaal niet luistert, kan dat bij jou iets activeren van vroeger. Misschien mocht jij nooit boos mocht zijn, of werd je genegeerd als je emoties liet zien. Die oude boodschappen spelen nog steeds mee in je gedrag en in de keuzes die je maakt.

De rode button waar je kind op drukt

Als mijn zoon een klein leugentje vertelt, of iets beweert waarvan ik weet dat het niet waar is (zoals in het voorbeeld met het tandenpoetsen, voel ik een mix van teleurstelling en verdriet.

Maar als ik eerlijk kijk, hebben die gevoelens eigenlijk niets met zijn gedrag te maken. Het is het kleine meisje in mij dat verdrietig en teleurgesteld is, omdat zij zich weer onveilig voelt. En dit is dus het moment waarop ik de figuurlijke spiegel op te pakken heb. Als ik merkt dat ik groter reageer dan nodig was, dan heb ik mijzelf de vraag te stellen: wat gebeurt hier in mij?’

Bewustwording hiervan is daarin stap één. ‘Als je weet wát je triggert, kun je ook bewuster reageren. Dan kun je jezelf afvragen: wat zegt deze reactie over mij?’ Zoals ik eerder zei, willen we onze kinderen behoeden voor pijn die we zelf gekend hebben, maar daarmee gaan we sturen en corrigeren op basis van onze angst daarvoor, in plaats van op hun behoefte. Dat vraagt soms om uitzoomen. Bewust afstand nemen van je eerste reflex en even stilstaan. Maar die rode button, die maakt dat je al gereageerd hebt, voordat je hier überhaupt aan toe kwam.

Als je jezelf toestaat die spiegel écht te bekijken, ook op alle lagen die daar onder en achter liggen kan daar ook iets nieuws ontstaan. Waar ik mij eerst aan irriteerde – de oneerlijkheid – zie ik nu ook als iets om te bewonderen. Had ik ook maar wat meer van dat. Had ik het maar niet helemaal afgeleerd. Zit hierin de uitnodiging om wat milder te zijn en mijzelf ook af en toe een leugentje om bestwil toe te staan? Voelt dat écht zo onveilig, of is dat ook maar een idee?

Precies daar zit de kans: ‘Kijk eens met een andere blik. Wat bewonder je in dit lastige gedrag van je kind? Welke kwaliteiten zijn daarin besloten?.’ Door je emoties los te koppelen van het kind zelf, ontstaat er ruimte. Ruimte om het gedrag te zien voor wat het jou wil vertellen, niet wie jij denkt dat je kind daardoor is.

Je kind is de meest confronterende spiegel

Maar het is ook de eerlijkste. Want niemand houdt je zo scherp, zo liefdevol en zo genadeloos een beeld voor van wie je in potentie bent. En dat is soms bloedirritant, maar ook een cadeau, als je het durft uit te pakken en aan te nemen.

Wil je weten wat jij kan doen om dit cadeau écht uit te pakken en daarmee je volle potentie (als ouder) te gaan leven én je kind te helpen? Meldt je dan aan voor het gratis webinar (zie link in bio)