Onvruchtbaarheid is een nachtmerrie voor iedere vrouw die zwanger wil worden. In Nederland heeft 10 tot 15% van alle stellen met een kinderwens een probleem met de vruchtbaarheid. In 30% van de gevallen ligt de oorzaak bij de vrouw, in 30% bij de man. Bij 20% is het een oorzaak van beiden en voor de resterende 20% wordt nooit een (medische) oorzaak gevonden.

Wanneer is er sprake van onvruchtbaarheid?

Als je niet snel zwanger wordt, betekent dat niet direct dat je te maken hebt met onvruchtbaarheid. Onderzoek heeft aangetoond dat de helft van de stellen gewoon op het verkeerde moment van de maand probeert een kind te verwekken. (De optimale periode voor bevruchting ligt tussen 4 dagen voor de eisprong en 2 dagen erna.) Ook denken veel vrouwen dat ze onvruchtbaar zijn, omdat ze al maanden aan het vrijen zijn zonder enig resultaat. Zo snel kun je die conclusie echter niet trekken. Je kunt pas zeggen dat er sprake is van onvruchtbaarheid na uitgebreid onderzoek door huisarts en gynaecoloog. Bij gezonde stellen die zwanger proberen te worden, zal de vrouw meestal binnen een jaar in verwachting raken. Als het even duurt, hoef je je over het algemeen dus nergens zorgen over te maken. Pas als je langer dan een jaar tevergeefs probeert zwanger te worden, is het raadzaam een afspraak met de huisarts maken.

Oorzaken van onvruchtbaarheid bij vrouwen

Bij vrouwen kan de onvruchtbaarheid meerdere oorzaken hebben. De meeste vruchtbaarheidsproblemen bij vrouwen worden veroorzaakt door problemen met de ovulatie (eisprong), een verstopping van de eileiders of endometriose.

Problemen met de ovulatie

Je ovulatie wordt geregeld door je hormonen. Als je hormoonspiegel dus om een of andere reden wordt verstoord, kan je eisprong daardoor worden beïnvloed. Een indicatie van mogelijke ovulatieproblemen is een onregelmatige menstruatie. Bij sommige onvruchtbare vrouwen werken de eierstokken niet goed. Vaak hebben zij geen eisprong en maakt het lichaam te weinig progesteron aan.

Verstopte eileiders

Vaker wordt onvruchtbaarheid veroorzaakt door verstopte eileiders. Dat kan ontstaan door ontstekingen in het bekken, endometriose of een infectie. De meest voorkomende oorzaak van een verstopping in de eileiders is een onbehandelde Chlamydia infectie. Veel vrouwen zijn zich er helemaal niet van bewust dat ze ooit een Chlamydia infectie hebben gehad, want deze infectie verloopt meestal zonder symptomen. Chlamydia loop je op door onveilig te vrijen. Endometriose is een aandoening waarbij baarmoederslijmvlies ook buiten de baarmoeder groeit. Dit kan de beweging van de eicel door de eileiders verhinderen. Vrouwen met endometriose hebben vaak een zware en zeer pijnlijke menstruatie.

Overige oorzaken onvruchtbaarheid

Ongeveer 1 op de 20 vrouwen heeft een te smalle baarmoederhals waar het zaad niet goed doorheen kan. Evenveel vrouwen hebben een probleem waardoor de innesteling van een embryo in de baarmoeder wordt verhinderd. Oorzaak hiervan zijn vaak poliepen, vleesbomen of cysten. Innesteling kan ook worden tegengewerkt door een te dik en kleverig baarmoederslijm.

Zowel bij mannen als bij vrouwen kan roken en alcoholgebruik de vruchtbaarheid verminderen. Roken vernauwt de bloedvaten naar de voortplantingsorganen, zodat ze slecht functioneren. Door alcohol wordt de levensvatbaarheid van zowel eicellen als zaadcellen sterk verminderd. Tot slot neemt de vruchtbaarheid ook af met de leeftijd. De kans dat een vrouw zwanger wordt, is 25% als ze 25 is, 12% als ze 30 is en zelfs nog maar 6% als ze 40 jaar is.

(On)vruchtbaarheidsonderzoek

De huisarts of gynaecoloog zal vragen stellen over de menstruatie, doorgemaakte ziektes en en infecties en eventuele eerdere zwangerschap(pen). Bij zowel man als vrouw worden bloed en urine onderzocht en vindt er een lichamelijk onderzoek plaats. Bloedonderzoek kan bij vrouwen aantonen of er stoffen zijn die de eisprong belemmeren of dat er andere hormonale stoornissen zijn. Er zal gevraagd worden een temperatuurlijst bij te houden, waarbij de vrouw dagelijks haar (vaginale) temperatuur opschrijft om te achterhalen of en wanneer zij ovuleert.

Soms wordt er een 'Sims-Huhner test' afgenomen. De dag na de geslachtsgemeenschap neemt de gynaecoloog dan slijm weg uit de baarmoedermond en onderzoekt of er voldoende actieve zaadcellen zijn doorgedrongen. Dit kan alleen tijdens de vruchtbare periode.

In Nederland heeft 10 tot 15% van alle stellen met een kinderwens een probleem met de vruchtbaarheid.Als de Sims-Huhner test te weinig informatie oplevert wordt in sommige gevallen ook nog de 'Kurtzrock-Miller test' uitgevoerd. Slijm uit de baarmoederhals wordt dan samengebracht met het meegenomen sperma. Hiermee kan onderzocht worden waarom de zaadcellen niet in het slijm doordringen.

Aanvullend kan er een bekkenecho gemaakt worden om de eierstokken en de baarmoeder duidelijk te kunnen bekijken of wordt er een hysterosalpingogram (röntgenfoto van eileiders en baarmoeder met contrastvloeistof) gemaakt om te zien of er een eileider afgesloten is.

Bij een hysteroscopie wordt er een endoscoop door de baarmoederhals geschoven en krijgt de gynaecoloog een duidelijk beeld van de binnenzijde van de baarmoederholte en de opening van de eileiders. Tegelijkertijd kan een biopsie van het baarmoederslijmvlies uitgevoerd worden.

Als er bij het vruchtbaarheidsonderzoek een oorzaak wordt gevonden, zal de gynaecoloog een behandeling voorstellen. Soms is behandeling met medicijnen (hormonen) een optie, soms is een operatie nodig. Helaas kan nooit de garantie op een zwangerschap gegeven worden. Als blijkt dat een vrouw na diverse behandelingen nog steeds niet zwanger kan worden, kan bijvoorbeeld reageerbuisbevruchting (IVF) overwogen worden.

Heb jij te maken gehad met onvruchtbaarheid en hoe zijn jullie daarmee omgegaan? Reageer ook!