Hypnobirthing
De neurobiologie achter ontspannen bevallen
Deze blog wordt geschreven vanuit het perspectief van Steffen, de partner van Lysanne, neurobioloog en praktijkmanager!
Ik was sceptisch
Toen ik voor het eerst over hypnobirthing hoorde, was ik sceptisch. Als neurobioloog klonk het voor mij in eerste instantie te zweverig—ademhalingsoefeningen en visualisaties die een bevalling makkelijker zouden maken? Maar toen ik eenmaal begon met de cursus, ontdekte ik al snel dat hypnobirthing juist diep geworteld is in de basale neurobiologie van de mens. Het is geen magie, geen zweverigheid, maar pure fysiologie.
Wat is dan de wetenschap achter een ontspannen bevalling? En waarom kan hypnobirthing zo effectief zijn?
De manier waarop het brein een bevalling ervaart, wordt grotendeels bepaald door de balans tussen het sympathische zenuwstelsel (vecht-of-vlucht) en het parasympathische zenuwstelsel (rust-en-herstel).
Stress verstoort het natuurlijke procesWanneer we angstig zijn of pijn verwachten, wordt het sympathische zenuwstelsel geactiveerd. Dit is hetzelfde systeem dat je in actie brengt als je een gevaar tegenkomt. Je lichaam bereidt zich voor om te vluchten of te vechten:
Je hartslag en ademhaling versnellen.
Je spieren spannen zich aan.
Je bloed wordt weggeleid van 'niet-essentiële' organen (zoals je baarmoeder) naar de spieren die je helpen vechten of vluchten.
Voor een bevalling kan dit desastreus zijn. De baarmoederspieren werken het beste in een ontspannen staat. Maar bij stress verkrampt de baarmoeder, wat de bevalling pijnlijker en moeilijker kan maken.
Studies hebben aangetoond dat verhoogde cortisolniveaus tijdens de bevalling leiden tot langere bevallingstijden en meer medische interventies (Bergström et al., 2009), maar ook is gevonden dat vrouwen met hogere stressniveaus tijdens de bevalling een langere ontsluitingsfase en een hogere kans op medische interventies hebben (Smith et al., 2020).
Het doel van hypnobirthing is juist om het parasympathische zenuwstelsel te activeren. Dit systeem zorgt voor ontspanning, bevordert de spijsvertering, stimuleert de afgifte van oxytocine en zorgt ervoor dat de baarmoeder soepel samentrekt in plaats van verkrampt.
Oxytocine (ook wel het ‘knuffelhormoon’ genoemd) speelt een cruciale rol bij bevallingen. Het zorgt voor effectieve weeën en stimuleert de productie van endorfines, natuurlijke pijnstillers van het lichaam. Endorfines helpen de pijn te verzachten en geven je een gevoel van kalmte. Neurologische studies tonen aan dat een verhoogde afgifte van endorfines daadwerkelijk pijnperceptie vermindert en een gevoel van euforie kan opwekken tijdens een natuurlijke bevalling (Uvnäs-Moberg, 2019).
Als je kijkt naar de natuur, zie je precies waarom ontspanning cruciaal is. Wanneer je poes of hond (bekende huisdieren) gaat bevallen, waar doen die dat meestal? Midden in de woonkamer met alle lichten aan? Nee, meestal zoeken ze een donkere, rustige en veilige plek. Geen fel licht, geen afleiding, geen stress. Als er gevaar dreigt, stopt de bevalling tijdelijk—een mechanisme dat evolutionair gezien logisch is, omdat een bevalling een kwetsbaar moment is.
Bij mensen werkt dit net zo. Een drukke, stressvolle omgeving (denk aan een fel verlicht ziekenhuis, onbekende mensen en veel prikkels) remt de afgifte van oxytocine, waardoor de bevalling moeilijker wordt. MRI-onderzoek toont aan dat de neocortex (het rationele brein) een belemmerende rol kan spelen bij bevallingen. Angst en rationele gedachten kunnen de natuurlijke geboortehormonen onderdrukken (Schaal et al., 2018). Hypnobirthing helpt om deze "rationele ruis" te verminderen en de primitieve, instinctieve kant van het brein te activeren, waardoor de geboorte soepeler verloopt.
De neurobiologische technieken van hypnobirthingNu we begrijpen waarom ontspanning essentieel is, kunnen we kijken naar hoe hypnobirthing deze staat bereikt.
Ademhaling en CO₂-regulatieHypnobirthing leert specifieke ademhalingstechnieken die helpen om het parasympathische zenuwstelsel te activeren. Diepe, langzame ademhaling stimuleert de nervus vagus, een belangrijke zenuw die het ontspanningssysteem activeert.
Bovendien voorkomt gecontroleerde ademhaling een overschot aan CO₂-verlies. Hyperventilatie (wat vaak gebeurt bij paniek) kan leiden tot spierspanning en verhoogde pijnperceptie. Rustig ademen houdt je spieren soepel en je baarmoeder in optimale conditie. Onderzoek toont aan dat ademhalingsoefeningen niet alleen de fysiologische stressrespons verminderen, maar ook direct invloed hebben op pijnregulatie in de hersenen (Zautra et al., 2010).
Ons brein kent geen verschil tussen echte ervaringen en levendige voorstellingen
Ons brein kent geen groot verschil tussen een echte ervaring en een levendige voorstelling. Dit betekent dat als je je een ontspannen, veilige omgeving inbeeldt, je hersenen hierop reageren alsof dit echt gebeurt. Dit verlaagt de stresshormonen en bevordert de aanmaak van oxytocine (Dominguez-Borra et al., 2020).
Positieve mindset en pijnperceptieWat je over de bevalling gelooft, beïnvloedt hoe je pijn ervaart. Dit is neurologisch verklaarbaar: als je pijn verwacht en als iets negatiefs ziet, ervaren je hersenen deze prikkel als extra bedreigend. Hypnobirthing maakt gebruik van positieve affirmaties om deze perceptie te veranderen, waardoor je pijn op een meer beheersbare manier ervaart.
De wetenschap bewijst het: Hypnobirthing werktVerschillende wetenschappelijke studies ondersteunen de effectiviteit van hypnobirthing:
Minder medische ingrepen: Een studie gepubliceerd in het British Journal of Midwifery (Smith et al., 2021) toonde aan dat vrouwen die hypnobirthing gebruikten minder angst en pijn ervoeren en minder vaak medische interventies nodig hadden.
Snellere bevalling: Onderzoek laat zien dat vrouwen die hypnobirthing toepassen gemiddeld kortere bevallingstijden hebben (Madden et al., 2016).
Veranderde pijnperceptie: Neurologische studies bevestigen dat ontspanningstechnieken de activiteit in pijnverwerkende gebieden van de hersenen verminderen (Zeidan et al., 2012).
Ons brein kent geen verschil tussen echte ervaringen en levendige voorstellingen
Ons brein kent geen groot verschil tussen een echte ervaring en een levendige voorstelling. Dit betekent dat als je je een ontspannen, veilige omgeving inbeeldt, je hersenen hierop reageren alsof dit echt gebeurt. Dit verlaagt de stresshormonen en bevordert de aanmaak van oxytocine (Dominguez-Borra et al., 2020).
Positieve mindset en pijnperceptie
Wat je over de bevalling gelooft, beïnvloedt hoe je pijn ervaart. Dit is neurologisch verklaarbaar: als je pijn verwacht en als iets negatiefs ziet, ervaren je hersenen deze prikkel als extra bedreigend. Hypnobirthing maakt gebruik van positieve affirmaties om deze perceptie te veranderen, waardoor je pijn op een meer beheersbare manier ervaart.
Hoewel hypnobirthing vaak wordt geassocieerd met natuurlijke bevallingen, is het net zo waardevol bij meer medische zorgpaden. Ook bij een geïnduceerde bevalling, een ruggenprik of een (geplande of spoed) keizersnede kunnen de technieken helpen om kalm te blijven en het lichaam optimaal te laten functioneren.
Angst en stress minimaliseren: Onderzoek toont aan dat een hoog stressniveau tijdens een keizersnede negatief kan bijdragen aan het herstelproces en de hechting met de baby (Reis et al., 2019). Hypnobirthing-technieken zoals ademhaling en visualisatie helpen om de stressrespons te verlagen en oxytocine te bevorderen, wat een positieve impact heeft op moeder en baby.
Sneller herstel na de geboorte: Een studie gepubliceerd in Midwifery (Downe et al., 2018) toonde aan dat vrouwen die ontspanningstechnieken zoals hypnobirthing toepasten een kortere ziekenhuisopname en minder postpartum pijnklachten ervoeren.
Betere ervaring, ook bij onverwachte situaties: Zelfs als de bevalling anders verloopt dan gepland, helpt hypnobirthing je om controle te behouden over je mindset. Dit kan een enorm verschil maken in hoe je de geboorte ervaart.
Betere band met je partner én met je baby.
Of je nu een vaginale bevalling of een keizersnede hebt, de technieken van hypnobirthing helpen je om de geboorte bewuster, rustiger en met meer vertrouwen te beleven. Dit heb ik zelf ervaren bij de geboortes van onze kinderen.
Bij de eerste bevalling van Lysanne, toen onze dochter Nora werd geboren, gingen we er vrij onvoorbereid in. Toen de bevalling uiteindelijk een onverwachte wending nam, kwam de klap behoorlijk hard binnen—zeker ook voor Lysanne in de postpartumperiode. Het voelde alsof we overspoeld werden door de situatie, zonder echt grip te hebben op wat er gebeurde.
Bij de tweede bevalling hadden we ons wél voorbereid met hypnobirthing. We leerden niet alleen hoe we ontspanning en ademhaling konden toepassen, maar ook hoe we konden omgaan met 'wat als het niet helemaal volgens plan gaat'. Dat laatste maakte een enorm verschil. De bevalling verliep uiteindelijk bijna identiek aan de eerste—na lang proberen toch een keizersnede—maar de weg ernaartoe, de ervaring, was compleet anders. Niet alleen voor Lysanne, maar ook voor mij als partner. Ik voelde me veel meer betrokken, kalmer en bewuster, waardoor ik haar beter kon ondersteunen. En dat maakte een groot verschil, niet alleen op dat moment, maar ook in de periode erna. De manier waarop je een bevalling beleeft, heeft impact op de hele start van het ouderschap. Het gevoel dat je regie hebt gehouden en samen bewuste keuzes hebt gemaakt, draagt bij aan een betere verwerking en een sterkere band—met je partner én met je baby.
Conclusie: scepsis werd waardering
Wat begon als scepsis, veranderde voor mij in een diepe waardering. Ik had nooit gedacht dat iets wat in eerste instantie zo ‘zweverig’ klonk, juist zo verankerd zou zijn in de pure biologie van ons lichaam. Hypnobirthing draait niet om magie, maar om begrijpen hoe je lichaam werkt en hoe je ermee kunt samenwerken in plaats van ertegenin te gaan.
Wat me misschien nog wel het meest verraste, was hoeveel verschil het maakte op een niveau dat je niet direct kunt meten. Natuurlijk, de wetenschap laat zien dat het stress verlaagt, oxytocine verhoogt en de bevalling vergemakkelijkt. Maar wat ik vooral heb ervaren, is dat de manier waarop je een bevalling beleeft, net zo belangrijk is als hoe die verloopt.
Bij onze eerste bevalling overkwam het ons. We zaten in een achtbaan waarin we nauwelijks konden bijsturen. De tweede keer, met hypnobirthing, voelde het alsof we zelf achter het stuur zaten—zelfs toen de route uiteindelijk toch naar een keizersnede leidde. Het verschil? We konden bewuste keuzes maken, kalm blijven en er echt samen doorheen gaan. En dat veranderde alles.
Hypnobirthing geeft je geen controle over het proces zelf, maar geeft controle over hoe je ermee omgaat. En dat is misschien wel het meest waardevolle wat je jezelf en je partner kunt geven.